Opiniestuk: Het wordt tijd dat we ons muziekonderwijs serieus gaan nemen

‘Als we pleiten voor muziekonderwijs halen we vaak diverse studies aan die laten zien dat muziekonderwijs verband houdt met betere prestaties in wiskunde. Maar wáár blijft die studie die aantoont dat wiskundeonderwijs betere prestaties oplevert voor muziek?’ Die vraag stelde pedagoog Gert Biesta onlangs in een lezing die wij organiseerden, over de unieke en eigen plek die kunst verdient in het onderwijs. Het was een vraag die me aan het denken zette.

Want als er íets is wat ik in mijn werk al tientallen jaren doe, dan is het steeds weer benadrukken hoe belangrijk kunst- en muziekonderwijs is. Toch lijkt de maatschappij vastbesloten dat wiskunde belangrijker is dan muziek. Maar waarom eigenlijk? Ik deed een kort onderzoekje onder mijn vrienden en vroeg: wat is belangrijker voor jou in je leven, wiskunde of muziek? Drie keer raden wat het antwoord was.

Het belang van muziekonderwijs

Op alle belangrijke momenten in het leven grijpen we terug naar muziek, omdat muziek ons raakt en ontroert. En volgens het rapport "Engaging With Music 2022" van de International Federation of the Phonographic Industry (IFPI) besteden Nederlanders gemiddeld 20,1 uur per week aan het luisteren naar muziek. Dit is bijna 3 uur per dag.

Om van muziek te genieten hoef je geen muziekonderwijs te volgen. Het mooie van muziek is juist dat het toegankelijk is voor iedereen – misschien wel meer dan welke andere kunstvorm ook. Maar als we willen dat er in de toekomst nog musici, muziekdocenten, dirigenten, componisten en songwriters zijn, dan moeten die toch echt via muziekeducatie opgeleid worden.

Hoe staat het met muziekonderwijs in Nederland?

Het eerlijke antwoord is: we hebben geen idee. Dat is juist het probleem. Er bestaan tal van onderbuikgevoelens: er zijn nauwelijks nog muziekscholen, Nederlandse kinderen komen vanwege te weinig of slecht muziekonderwijs niet meer op conservatoria en op scholen is nauwelijks nog muziekles. Maar bij al die aannames zijn kanttekeningen te plaatsen.

We weten bijvoorbeeld niet hoeveel gemeenten muziekonderwijs nog subsidiëren, en wat de gevolgen zijn als de gesubsidieerde muziekschool verdwijnt. Misschien heeft de internationalisering van de conservatoria wel andere oorzaken. En we weten ook niet op hoeveel scholen muziekdocenten lesgeven. Het enige dat we wel weten: het is in iedere gemeente anders en er zijn geen goede, landelijke cijfers.

Wat is er nodig?

Als we muziekonderwijs in Nederland serieus willen nemen, moeten we beginnen met goed onderzoek. Zoals te lezen is in de kennissynthese Cultuurbeoefening van het LKCA: ‘De forse veranderingen in het kunstenaanbod in de vrije tijd zijn geen onderwerp van uitgebreid onderzoek. [...] Er is heel weinig onderzoek naar afzonderlijke type aanbieders, zoals muziekscholen, dansscholen of theaterscholen.’ Met andere woorden: we wéten dat er grote veranderingen zijn in muziek- en kunstonderwijs, maar het is geen onderwerp van systematisch onderzoek.
Een goed onderzoek naar de staat van muziekonderwijs in Nederland begint met gerichte onderzoeksvragen en nulmetingen, die verschillende aspecten van het probleem belichten.

Hier zijn enkele onderzoeksvragen:

• Hoeveel kinderen krijgen op dit moment muziekonderwijs, zowel op school als na schooltijd?
• Hoeveel kinderen spelen een instrument, en waarom haken sommige kinderen af? Hangt dit samen met de organisatie van muziekonderwijs?
• Zijn betaalbaarheid en toegankelijkheid een belemmering voor kinderen? Hoe kunnen we dit oplossen?
• In hoeveel gemeenten is er nog gesubsidieerd muziekonderwijs, en wat zijn de gevolgen als dat stopt?
• Hoe verhoudt de organisatie en uitvoering van muziekonderwijs in Nederland zich tot die in andere landen? Heeft dit invloed op de instroom op conservatoria?
• Welke routes volgden succesvolle musici, en wat kunnen we daarvan leren?

Dit zijn slechts enkele vragen die beantwoord moeten worden voor een onderbouwd beleid. En zonder dit beleid riskeren we een verdere achteruitgang van muziekonderwijs in Nederland.

Laten we muziekonderwijs serieus nemen

De tijd van onderbuikgevoelens is voorbij. Als we muziekonderwijs serieus nemen, moeten we nu handelen. Alleen met goed onderzoek, doordachte oplossingen en een gezamenlijke inspanning kunnen we de toekomst van muziekonderwijs veiligstellen – voor de volgende generatie musici, maar ook voor de samenleving als geheel. Laten we nu de juiste vragen stellen, zodat we tot de juiste antwoorden kunnen komen.

Welke onderzoeksvragen heb jij over muziekonderwijs? Of ken jij onderzoeken die ik moet lezen? Ik hoor ze graag!

Marijn Cornelis, directeur CultuurSchakel