Wereldgericht Kunstonderwijs
geïnspireerd op de theorie van Gert Biesta
“Wat is goed onderwijs?” en “Hoe bereiden we leerlingen voor op een volwassen en verantwoord leven?” Dit soort vragen staan centraal in het werk van pedagoog Gert Biesta. Kunst in het onderwijs is speciaal, omdat je op een natuurlijke, zelfs eenvoudige manier kunt oefenen met een bredere en meer vormende vorm van onderwijs.
Oefenplaats
In de ‘Oefenplaats wereldgericht kunstonderwijs’ onderzochten we afgelopen jaren vanuit CultuurSchakel hoe de theorieën van Biesta vorm krijgen in de onderwijspraktijk. Onder leiding van Janeke Wienk brachten deelnemers uit het onderwijsveld de praktijk naar de theorie toe.
De inspirerende verhalen van de deelnemers verdienden het om breder gedeeld te worden. Janeke Wienk heeft er een aantal ‘gevangen’ in een boekje genaamd ‘Kleinood’, over de positieve inhoud en opbouwende inzichten over kunst in onderwijs.
Janeke: “Met veel plezier vertel ik in dit boekje hoe ik gedurende een jaar zes kunstenaar-docenten heb gevolgd in hun praktijk van lesgeven in kunst. Zij namen deel aan de Oefenplaats; een initiatief van CultuurSchakel om kunstenaar-docenten bij elkaar te brengen en aandacht te geven aan hun lespraktijk. De onderwijsfilosofie van Gert Biesta is hierbij onze inspiratiebron geweest, en toch hebben we niet vanuit de theorie gewerkt. Door te vertrekken vanuit ieders eigen lesgeven hebben we eerder de praktijk naar de theorie gebracht, en niet andersom. We hebben dit initiatief Oefenplaats genoemd, refererend aan de oorspronkelijke betekenis van het woord ‘school’ als vrije ruimte – door Biesta gezien als een plaats waar je kunt oefenen met in de wereld zijn.”
Zowel de oefenplaats als het boekje brengen de praktijk naar de theorie van Biesta; door simpelweg aandacht te geven aan wat in ieders lespraktijk in beeld komt, is veel verhelderd!
Lezing Gert Biesta en boekpresentatie Janeke Wienk
Op 23 januari 2025 organiseerden we een drukbezochte bijeenkomst over wereldgericht kunstonderwijs in de praktijk. Gert Biesta gaf er een lezing over de unieke en eigen plek die kunst verdient in het onderwijs: “Kunst moet in het onderwijs, zo simpel is het,” betoogde hij. “Kunst zet andere deuren naar de wereld open. Het zet de deuren naar de wereld anders open. En iedere deur naar de wereld is een deur naar het zelf.” Ook presenteerde Janeke Wienk tijdens de bijeenkomst haar boek ‘Kleinood’. Een boek met de theorie van Biesta als leidraad, waarin zeven inspirerende praktijkportretten van kunstenaar-docenten de hoofdmoot vormen. Zo’n 170 geïnteresseerden woonden het evenement in de Lutherse Kerk in den Haag bij.
Over ‘Kleinood’: Een boek van Janeke Wienk
‘Door kinderen met kunst bezig te laten zijn geef je ze de ruimte om te oefenen en ontdekkingen te doen over zichzelf en hun verbinding met de ander en de wereld om hen heen. Niet alleen met het hoofd, maar ook met hart en handen,’ zei pedagoog Gert Biesta vijf jaar geleden tijdens de Haagse Cultuuronderwijs Dag (HCOD) van CultuurSchakel.
Zijn woorden raakten en inspireerden de deelnemers aan de HCOD. Veel van hen vroegen zich wel af: hoe breng je die theorie nu samen met de (les)praktijk van alledag? Die vraag vormde de basis voor de ‘Oefenplaats’. Een traject waarmee we de afgelopen jaren bij CultuurSchakel aan de slag gingen. Een plek om te onderzoeken of we praktijk en de theorieën van Biesta dichter bij elkaar konden krijgen. Een plek waar kunstenaar-docenten vertelden over hun werk.
Janeke Wienk leidde deze Oefenplaats in goede banen. En ze raakte erdoor geïnspireerd: ze schreef er een boek over met de naam Kleinood. Daarin staan bovenal portretten van kunstenaars in de klas. Van ‘betoverende nomade’ tot ‘kunst in het laboratorium’, stuk voor stuk slaan ze de brug tussen kunstlessen in de praktijk en de theorie van Gert Biesta.
Gert Biesta over Kleinood: “In goed onderwijs kloppen we op de deur van onze leerlingen en stellen we de vraag: is daar iemand? Dat zit in het hart van het pedagogisch werk. We willen niet alleen de knop van het begrijpen bij de leerlingen omzetten, maar ook de knop van het ‘ik’ . Maar hoe? De kunsten hebben daar iets te bieden. Terwijl ik Kleinood las, zat ik in stilte te juichen omdat er zo veel mooie momenten in zitten die precies dát benoemen. Kleinood helpt te begrijpen waarom kunst moet in het onderwijs. Het helpt te laten zien dát het kan en hóe het kan.”
Kleinood is mogelijk gemaakt door CultuurSchakel, geschreven door Janeke Wienk en geïllustreerd door Catherine Willemse.
Meer lezen?