Korte opdracht: De kunst van het leesplezier

1. Lees de herinneringen voor die Tonke opschreef in het boek Als de sterren zingen op bladzijde 19-21.
2. Waar haalt Tonke Dragt inspiratie vandaan voor het verzinnen van verhalen? Soms zijn dat gebeurtenissen uit haar eigen leven.

Bespreek dat voor Tonke de tuin van haar huis in Den Haag ook een inspiratiebron vormde voor verhalen. Lees het verhaal Twee rode tulpen op blz. 11 voor of geef het boek door in de klas en laat telkens een leerling een fragment voorlezen.

Bespreek:

• Waar gaat dit verhaal over?
• Is dit verhaal echt gebeurd?
• Welke delen van het verhaal herken je uit de herinneringen die we eerder hebben gelezen?

Tip: Tonke Dragt was oorspronkelijk in de eerste plaats een ‘tekenjuf’ – de illustraties zijn vaak haar inspiratie om tot een verhaal te komen. Bekijk de illustraties.

3. Associatie-oefening
De leerlingen nemen een plek in gedachten; dit kan hun eigen tuin zijn, de tuin van hun oma of buurman, het parkje om de hoek, hun balkon. Het maakt niet uit waar, als het maar een duidelijke plek is.

Geef ze een velletje papier en laat ze in steekwoorden antwoord geven op onderstaande vragen (laat ze niet te lang nadenken, als ze het even niet weten, slaan ze de vraag over):

• Welke kleuren zie je?
• Hoe voelt het wat je ziet?
• Hoe ruikt het?
• Schrijf een paar dingen op die je ziet.

Vervolgens maken ze een korte tekst, waarbij ze bovenstaande associaties gebruiken. Het mogen korte zinnen zijn, zonder interpunctie en hoofdletters. De associaties helpen de leerlingen om hun fantasie op gang te brengen. Ze hoeven niet alle antwoorden te gebruiken en ze mogen ook nieuwe dingen verzinnen. Alles is goed. Ze schrijven een paar regels tot maximaal een half A4-tje. Laat, als iedereen klaar is, een paar leerlingen hun tekst voorlezen.

Tip: De leerlingen kunnen ook al een eerste illustratie of schets maken als inspiratie voor hun verhaal.

4. Het verhaal
Aan de hand van deze schets schrijven de leerlingen een kort fantasieverhaal. Minimaal één, maximaal twee A4-tjes. Zie ook de tips in het kader onderaan.

Lees het verhaal De doos van Ibrahim voor (blz. 37). Vertel dat Tonke Dragt dit verhaal al in 1955 schreef, maar dat het nooit werd gepubliceerd, tot de bundel Als de sterren zingen in 2018 verscheen. Vertel dat het haar bedoeling was om van dit verhaal een raamvertelling te maken (zie haar toelichting op blz. 43). Een raamvertelling is een centraal verhaal van waaruit allerlei andere verhalen ontstaan. Tonke had zelf namelijk het boek Duizend-en-een-nacht gelezen.

1. Associatieoefening
Zet een doos voor de klas. Vertel dat het jullie verhalendoos wordt. Geef de leerlingen de opdracht een voorwerp te verzinnen of van huis mee te nemen. Laat ze een voorwerp kiezen waarvan ze denken dat het een mooi voorwerp voor een verhaal is. Denk aan het versje uit het verhaal.

Ibrahim van Bagdad
heeft van alles in een doos:
gekke beestjes,
flessen met geestjes
en een rode roos.

2. Om de fantasie van de leerlingen op gang te brengen, gaan ze eerst associëren over hun voorwerp. Leg uit dat het voor onderstaande opdracht belangrijk is om niet te lang na te denken, het eerste op te schrijven of te tekenen dat in ze opkomt en er geen goed of fout is.

Laat de leerlingen in stilte hun voorwerp onderzoeken. Laat ze vervolgens in steekwoorden antwoord geven op de volgende vragen:

• Wat zie je, wat voor kleur, welke vorm?
• Waar lijkt het op?
• Waar moet je aan denken als je het ziet?
• Vraag of ze hun ogen willen sluiten om te voelen hoe het voorwerp voelt. Hoe voelt de structuur (zacht/hard/warm/koud)? Welke vorm heeft het voorwerp (rond/hoekig/klein)?
• Hoe ruikt het voorwerp (muf/fris)? Waar moet je aan denken als je eraan ruikt?

3. Het verhaal
Het basisverhaal speelt zich af in Bagdad. Het is wellicht leuk om aan te sluiten bij de sfeer uit het verhaal van Tonke. Denk aan:

• Er kan uit je voorwerp een geest (een djinn) komen, zoals uit de koffer van Ibrahim, of uit een fles zoals in het verhaal van Aladin.
• Het verhaal kan gaan over iets waardeloos dat voor iets heel kostbaars wordt aangezien, zoals de knikker van Ibrahim.
• Of over een vogel met regenboogveren, zoals de vogel Roc waar Ibrahim over vertelde (en die ook in de Efteling staat – denk ook aan de Fata Morgana daar).
• Of over een tovenaar die mensen in steen verandert als hij boos wordt…

Tip: De leerlingen kunnen ook al een eerste illustratie of schets maken als inspiratie voor hun verhaal.

Laat de leerlingen hun eigen verhaal bedenken aan de hand van de associaties die ze hebben opgeschreven en de vijf W-vragen: wie, wat, waar, wanneer en waarom. Zie ook de tips in het kader hieronder.

Laat leerlingen die dat willen, een illustratie bij hun eigen of andermans verhaal maken, zoals Tonke Dragt dat deed. Bekijk de illustraties in het boek.

Tonke Dragt gebruikte verschillende technieken, zoals collage (blz. 30), of tekende met wasco op zwart papier (blz. 38). Laat de leerlingen een keuze maken voor een techniek, passend bij het verhaal (op A4-formaat).