Fantasie met een grote F

‘De avonturen van een mechanische vogel’, ‘Voetballen met Messi’, ‘De man die zijn koeien kwijt was’: de kinderen van de vier groepen 8 van basisschool De Regenboog lieten hun fantasie de vrije loop tijdens het Tonke Dragt-project van Cultuuronderwijs op zijn Haags (COH). Het tekenen en schrijven maakte veel los. “Zo vrij zijn ze zelden.” CultuurSchakel is op bezoek geweest bij De Regenboog en ging in gesprek met leerlingen, de cultuurcoördinator, COH Experts en de leerkracht over dit literaire project.

Verhalen en tekeningen van Tonke Dragt spreken tot de verbeelding

“Wow, wat een mooi boek, daar wil ik iets mee voor groep 8”, dacht cultuurcoördinator Kim van Dee bij het zien van de verhalenbundel Als de Sterren zingen van Tonke Dragt. Veel leuke activiteiten waren weggevallen voor de achtstegroepers in coronatijd, dus dit was een welkom alternatief. Al lag een literatuurproject op De Regenboog misschien niet direct voor de hand. “Veel kinderen op deze school hebben een migratie-achtergrond of zijn nog maar kort in Nederland”, vertelt Kim. “Sprookjes of Tonke Dragt zegt ze niks. Maar het levensverhaal van Tonke Dragt sprak ze wél aan. Een juf die moeite heeft met orde houden in de klas en daarom verhalen vertelt en er zelf illustraties bij maakt. Een beetje donker, spannend en mystiek, maar ook met humor.”

Potlood en papier

Anne Büdgen en Ludette el Barkeny onderschrijven dit. Als COH Experts vanuit Huis van Gedichten ondersteunden ze de school bij het schrijfdeel van het project. Anne: “Ik vroeg de kinderen in mijn introductieles om hun eigen levensverhaal te maken. Wat zou je daarin veranderen? Hoe zou je de toekomst naar je eigen hand kunnen zetten? Het is mooi om kinderen te laten zien hoe ze de baas kunnen zijn over hun eigen verhaal. Gewoon met potlood en papier. De verhalen en tekeningen van Tonke Dragt vormen hiervoor een perfect geraamte. Haar kracht is de kracht van de verbeelding.”

Alles kan

Het prikkelen van de fantasie is een vak apart. Niet elke leerling kan het meteen, zeker niet de ‘stoere doeners’ op De Regenboog. De school was daarom blij met de ondersteuning van Huis van Gedichten. “Ieder kind heeft fantasie, maar je moet het wel weten te stimuleren”, zegt Ludette. “Ik benadruk altijd dat alles kan. Spelling doet er nu even niet toe, dat blokkeert alleen maar. Het gaat om de creativiteit. Ik ben van de grappige taal. Maak het zo maf mogelijk, bijvoorbeeld met rare alliteraties en gekke combinaties. De jolige juf, de poetsende pizzabakker, de mooie maniak. Zo zijn de leerlingen spelenderwijs bezig met taal én fantasie met een grote F.”

‘De wereld van boeken en lezen werd ineens toegankelijker voor deze kinderen’

De vier groepen 8 werden voor dit project in tweeën gesplitst. De ene helft begon met beeld, de ander met schrijven. Verrassend genoeg maakte de volgorde voor het resultaat weinig verschil, al waren er wel duidelijk woord- en beelddenkers in een groep. Anne: “Ik vond het voor de verandering wel eens leuk als het beeld er eerder was. Wat zou een mooie beginzin zijn bij deze tekening, vroeg ik dan. Het beeld gaf vaak aanleiding voor een dieper gesprek. Het maakte veel los.”

Concentratie

Ook Kim en leerkracht Saja Katte zagen bijzondere dingen gebeuren bij de leerlingen. “We leerden ze op een nieuwe manier kennen.”, zegt Kim. “Zo vrij zijn ze zelden in een schoolopdracht. Een leerlinge uit de Filippijen, bijvoorbeeld. Ze wist dat ze kon tekenen, nu bleek ze ook nog te kunnen schrijven! Haar Nederlands was veel beter dan ze dacht en fantaseren lukte ook. Dat was voor haar echt een eyeopener.”

Of neem de tekening van een jongen uit Palestina. Hij is nog maar een paar jaar in Nederland en spreekt de taal nog niet goed. Hij doet zich zeker met vriendjes in de buurt stoer voor. Maar deze opdracht triggerde iets in hem. Kim: “Opeens was er concentratie en rust, wel anderhalf uur lang. Het lukte hem gedachten uit zijn hoofd te halen en in beeld te vatten. Een moskee met een gouden koepel, een figuur met de Palestijnse vlag. Eindelijk mocht hij iets van zijn eigen cultuur laten zien.”

Er is zeker niveauverschil in de mate van fantasie, constateren Kim en Saja, maar ze kijken tevreden naar het resultaat. “Ik vind het heel knap wat sommigen ervan hebben gemaakt. Zoals het beeldverhaal over Mark, de mechanische vogel die naar de futuristische stad Newtopia vliegt. Dat is écht fantasierijk.”

Leesplezier

CultuurSchakel hoopt met dit project bij te dragen aan meer leesmotivatie en taalontwikkeling in een tijd waarin de leesvaardigheid onder kinderen afneemt. Dat lijkt met dit project gelukt. Anne: “Na de eerste les stond er een hele rij kinderen bij me. Ze wilden de titel van het boek en de naam van de schrijfster weten. Waar konden ze het vinden? Ik vertelde dat ze het in een boekhandel kunnen kopen, maar ook bij de bibliotheek kunnen lenen. De wereld van boeken en lezen werd ineens toegankelijker voor ze. Wat zou het mooi zijn als er meer ruimte was voor creatief schrijven en lezen op de basisschool!”

Tonke Dragt-project

CultuurSchakel stuurde begin dit jaar de verhalenbundel Als de sterren zingen van Tonke Dragt naar alle basisscholen in Den Haag. De uitdaging voor kinderen uit de bovenbouw: schrijf zelf een kort verhaal en/of een tekening, gebaseerd op de verhalen uit deze bundel. Een selectie van de tekeningen en verhalen worden gebundeld als eerbetoon aan Tonke Dragt die dit jaar 90 is geworden. Scholen konden voor dit project kosteloos ondersteuning krijgen van schrijfexperts van Huis van Gedichten. Wil je ook aan de slag met literatuur? Het lespakket staat nog steeds klaar om te gebruiken in de COH Haagse Ladekast.