Je hoeft geen kunstenaar te zijn

Op 4 april 2018 werd de icc-cursus afgesloten met de uitreiking van het landelijk erkende certificaat. Door omstandigheden moest cursist Eefke Gerritsen eerder vertrekken. Cultuurcoach Coby Wisse overhandigde haar anderhalve week later alsnog het felbegeerde certificaat. Tijd voor een goed gesprek met Eefke Gerritsen (leerkracht groep 2 en icc’er Liduina basisschool) en Melanie Holleman (directrice Liduina basisschool).

“Cultuuronderwijs: is het niet mogelijk dat de kinderen méér van zichzelf kunnen laten zien?”

De icc-cursus was in het begin even wennen voor Eefke Gerritsen: veel informatie, nog geen duidelijk plan en rondlopende kunstenaars met bloemen in hun haar. Daar zit je dan in je spijkerbroek, met alleen je jazzballetervaring als tiener. Gelukkig vond Eefke haar eigen draai en maakte ze met behulp van haar coach en schooldirectrice een bijzonder cultuurplan voor haar school: beeldende kunst werd hét middel voor zelfontplooiing van de kinderen. Vandaag nam ze met trots haar certificaat in ontvangst.

Waarom cultuur in het onderwijs?

Het muziekonderwijs op de Liduina basisschool in het Haagse Bezuidenhout zit al stevig in elkaar. Met vakbekwame muziekdocenten leren de kinderen spelenderwijs samenwerken met elkaar en met de instrumenten. Toch kriebelde er nog iets bij directrice Melanie Holleman: "Is het niet mogelijk dat de kinderen nóg meer van zichzelf kunnen laten zien, ook op andere vlakken? Kan beeldende vorming niet een prominenter onderdeel van het curriculum worden, in plaats van een uurtje op de vrijdagmiddag als er nog tijd is?". Melanie is ervan overtuigd dat bij creatieve vakken niet teveel ingekaderd moet worden. "Er kunnen immers bijzondere dingen gebeuren als leerlingen daadwerkelijk de ruimte krijgen om te exploreren en te durven doen wat hun eigen verbeeldingskracht ze influistert. De creatieve mindset die zo ontstaat, is niet alleen nuttig voor kunstzinnige vakken, maar kan júist daarna ingezet worden bij andere onderwerpen". Eefke vult aan: "ook leren kinderen zichzelf goed kennen bij het beoefenen van kunst. Zo ontdekken ze bij drama hoe het is om jezelf bloot te stellen, uit je comfortzone te stappen en samen te werken met anderen."

Kortom: Melanie’s verlangen naar sterk inhoudelijk cultuuronderwijs werd inmiddels meer dan duidelijk. De cursus interne cultuurcoördinator (icc-cursus), ontwikkeld door het Landelijke Kennisinstituut Cultuuronderwijs en Amateurkunst (LKCA) en in Den Haag verzorgd door CultuurSchakel, was al gespot. Nu alleen nog een enthousiaste, ‘hands-on’ docent, die deze lijn wilde uitzetten: Eefke!

Je hoeft geen kunstenaar te zijn

Eefke is een jonge leerkracht van groep 2. Misschien geen ‘kunstenaar in hart en nieren’, zoals ze vermoedde dat deelnemers van de icc-cursus zouden zijn, maar volgens Melanie wél een kunstenaar in storytelling. "In vergaderingen of voor de klas: met haar aanstekelijke enthousiasme en frisse blik brengt ze mensen regelmatig in vervoering", legt Melanie uit. "Daarnaast ziet haar optimistische geest nog niet veel beren op de weg: ideaal wanneer er een innovatie op de planning staat!"

Dat optimisme kwam Eefke gedurende haar opleiding goed van pas. Na een onwennige start met veel informatie, een heleboel nieuwe mensen en een vleugje onzekerheid, vond ze langzaam maar zeker haar eigen weg binnen de cursus. Eefke: "Mijn cultuurcoach, Coby Wisse, stelde kritische vragen en hielp me met het scheppen van overzicht en helderheid. Waar ligt de behoefte van de school? Wat zijn mijn persoonlijke drijfveren in deze cursus? Welke doelen volgen hieruit?" Er volgde een bijzonder, maar vooral persoonlijk cultuurplan, dat paste bij háár school en háár invulling van de rol als icc’er. Eefke: "Ik leerde minder te kijken naar wat anderen in de cursus doen en meer belang te hechten aan wat voor mijn school belangrijk is. Iedere school werkt immers anders en vraagt om een ander plan. Hoewel het heel waardevol kan zijn om inspiratie met medecursisten uit te wisselen (wat voor ideeën hebben zij over cultuuronderwijs en hoe passen ze die toe?) is het de kunst om bij jezelf te blijven. En daar hoef je dus geen kunstenaar voor te zijn."

Het cultuurplan

Voor Eefke en Melanie zijn ‘samenwerken’ en ‘zelfontplooiing’ belangrijke waarden, die ze willen laten terugkomen in hun cultuuronderwijs. Omdat de huidige muzieklessen al op effectieve wijze het samenwerken tussen leerlingen stimuleert, richt Eefke’s cultuurplan zich vooral op het inzetten van beeldende kunst als manier van zelfontplooiing. "Deze kunstvorm is immers gericht op het individu en geeft de mogelijkheid om uiting te geven aan je eigen verbeelding", legt ze uit. In de toekomst wil Eefke zelfontplooiing en samenwerking bijeenbrengen in een kunstvorm zoals drama of dans, waar samen aan een geheel wordt gewerkt én ruimte overblijft om een stukje van jezelf erin te leggen.   

Van idee naar praktijk

Een plan vraagt natuurlijk ook om uitvoering en dát was in het begin wel spannend voor Eefke. "Moest ík nou gaan vertellen wat ik met het team wilde bereiken?", vertelt ze lachend. Gelukkig gaf de icc-cursus haar de nodige inhoudelijke kennis en een dosis zelfvertrouwen. "Ik besloot mijn team actief onderdeel te maken van de implementatie van mijn plan en organiseerde een korte bijeenkomst. Collega’s van verschillende leerjaren werden willekeurig aan elkaar gekoppeld om samen te brainstormen over het belang van beeldende vorming. Door zélf actief na te denken over de positieve effecten van deze kunstvorm, begon de motivatie bij mijn teamgenoten steeds meer op te borrelen". En dát komt overeen met wat Melanie graag wil bereiken. "Het cultuurplan moet voelen als een gezamenlijke voedingsbodem, waar iedereen op zijn manier kan experimenteren met beeldende kunst in de lespraktijk", vertelt de directrice. En de kinderen? Die plukken hier uiteindelijk écht de vruchten van. De docenten speels en enthousiast? Zij speels en enthousiast! En wat is er mooier dan jezelf op deze manier te mogen ontwikkelen?

Fotografie: Sjoerd van der Hucht