Kunst in de klas: denken, dromen, doen

Op de Paul Krugerschool in Den Haag draait een pilot met leerlingparticipatie (Kunst en Kids). In drie sessies komen de kinderen zelf tot voorstellen voor de kunstlessen op school. Nikki van de Klundert, projectleider bij Stichting Alexander, begeleidt deze sessies. In dit blog vertelt ze over haar ervaringen.

Dit blog is onderdeel van een reeks verhalen over leerlingparticpatie. Lees ook het verhaal van leerling Inaya uit groep 7 van de Paul Krugerschool en cultuurbegeleider en leerkracht Ineke Verkleij. 

 “Kunnen we niet met elkaar op zo’n manier een schilderij maken dat iedereen er iets anders in ziet én dat het voor iedereen mooi is? De jongen kijkt me verwachtingsvol aan. Ik ben verrast. Niet alleen door dit filosofische idee van een tienjarige. De hele ochtend sta ik al versteld van de goede ideeën en rake opmerkingen waar de kinderen mee komen. De opdracht is: vertel wat jij graag zou willen met kunst in de lessen. Ze komen echt overal mee. Mode, huizenbouw, eten. En ook: kunnen we in de aardrijkskundeles niet iets doen met kunst?”

De stem van de kinderen

“Deze sessie is er één in een serie van drie. We hebben ze de Inspiratiefabriek, Droomfabriek en Creatiefabriek genoemd. De sessies zijn bedoeld om leerlingparticipatie in het kunstonderwijs te bevorderen. Nu is het meestal de volwassen leerkracht die bepaalt wat de kinderen gaan doen in de les. Tekenen, knutselen, kleien. Prima, maar het sluit lang niet altijd aan bij de behoefte van het kind. CultuurSchakel wilde daar wat aan doen en vroeg ons of we participatiesessies met leerlingen wilden begeleiden. Ja, natuurlijk! Het laten horen en versterken van de stem van jongeren vormt al meer dan 27 jaar de kern van het werk van de Stichting Alexander. Dit project sluit perfect aan bij ons werk.”

Wat een enthousiasme

“Voor corona zijn we begonnen op de Paul Krugerschool, nu is basisschool Paschalis aan de beurt. Twaalf kinderen, uit elke groep twee, vormen samen een ‘leerlingenraad’. Ik ben aangewezen als projectleider. Best spannend, want voor mij is het een nieuwe doelgroep. Ik ben gewend aan iets oudere jongeren. Maar wat zijn deze kinderen leuk om mee te werken! Sommigen zijn in het begin nog wat schuchter, maar al snel doet iedereen enthousiast mee. Eerst praten we algemener over kunst en wat ‘participatie’ inhoudt. Daarna mogen ze hun creativiteit de vrije loop laten.

Tijdens de Droomfabriek komen er leuke suggesties voorbij. Een kunstenaar voor de klas laten vertellen over zijn werk, met de klas een museum maken waar de andere leerlingen komen kijken, een tekenwedstrijd of zelf een spel ontwerpen. Behalve dromen over kunstonderwijs is er nog een belangrijk onderdeel: dit selecte groepje leerlingen gaat interviews doen met klasgenootjes, om ook hen bij het kunstonderwijs te betrekken. Wat vinden jullie van de kunstlessen? Wat zou je graag anders willen? Ik leer ze in kleine rollenspellen hoe je een goed interview afneemt. Zo leid ik indirect ook nog kleine journalistjes op…”

Samenwerken, luisteren, communiceren

“Ik zie steeds meer hoe waardevol dit project is. De kinderen leren nadenken over kunst en de kunstlessen, maar dat niet alleen. Ze leren vragen stellen en doorvragen. Ze leren hoe je positief kritisch op een idee kunt reageren en hoe je samen tot een compromis komt. Ze ontdekken al op jonge leeftijd hoe je goed samenwerkt, luistert en communiceert. Dat je je mening mag geven, maar dat je ook teleurgesteld kunt worden omdat jouw idee misschien niet uitgevoerd wordt. Ik leg ze ook altijd uit waarom iets niet kan. Ook dat hoort bij participatie. Ik merk dat de kinderen daar heel goed mee omgaan.

Voor de leerlingen is het niet altijd vanzelfsprekend dat er naar ze wordt geluisterd. Ik zie dat het soms nieuw voor ze is. Voor de geloofwaardigheid is het dan ook belangrijk om de beste ideeën ook echt uit te voeren. Dat lukt alleen als er draagvlak voor is in de hele school. Ook leerkrachten moeten de meerwaarde en de lol ervan inzien. Voor de duurzaamheid van het project is de samenwerking met de cultuurcoach van CultuurSchakel en de icc’er in de school écht nodig. Op de scholen waar we nu komen is ook de directie enthousiast en betrokken. Heel fijn. Als iedereen aangesloten blijft houd je elkaar scherp en voorkom je dat het bij een eenmalig project blijft.”

Een eyeopener voor leerkrachten

“Voor de leerkrachten is het soms ook een eyeopener. Ze leren hun leerlingen op een heel andere manier kennen. Daarnaast blijven leerkrachten ook gewoon hun eigen ding doen. De ideeën van de kinderen zijn geen vervanging van een goede kunstles. Veel kinderen willen meer keus en vrijheid tijdens de les. Maar er zijn altijd kinderen die het heerlijk vinden dat de juf of meester voor ze bedenkt wat ze moeten doen. In die opdracht kunnen zij ook hun creativiteit kwijt.

Ik vind het heel bijzonder om dit project – met een onderbreking – in coronatijd te kunnen blijven doen. Ik ben blij dat we nog steeds welkom zijn op de scholen. Zoek jij ook een laagdrempelige manier om met je leerlingen over kunstlessen te praten? Zodat je ze mede-ontwerper en mede-eigenaar maakt van het kunstonderwijs? Dan is deze methode echt een aanrader! Ga alvast aan de slag met kunstonderwijs en kijk wat Cultuuronderwijs op zijn Haags voor jouw school kan betekenen. 

Nikki van de Klundert
Projectleider - Stichting Alexander